Hormonale disbalans door teveel stress
Heb je een stressvolle job, strakke deadlines, een en baas waarvan je nekharen overeind gaan staan als 'ie bij je in de buurt komt? Dan is de kans erg groot dat jouw dagelijkse portie stress een potje heeft gemaakt van je hormonen. Een onregelmatige of wegblijvende menstruatie, emoties die niet meer onder controle te houden zijn, trage schildklierklachten, oververmoeidheid, premenstrueel syndroom (PMS), of zelfs onvruchtbaarheid.. Het zijn allemaal klachten die kunnen ontstaan door een disbalans in je hormonen. En hoe gek het ook klinkt, stress kan daar een belangrijke oorzaak van zijn. Hoe dit zit vertel ik je in deze blog.
Pas op voor de tijger
De stress response bestaat om ons lichaam te helpen overleven in levensgevaarlijke situaties. Stel er komt een tijger je achtertuin in terwijl je net lekker ligt te genieten van het zonnetje. Reken maar dat de stresshormonen door je lijf heen gieren. Wat ga je doen? Is het vechten, vluchten of freezen?
Tijdens zo'n reactie gebeurt er van alles in je lijf. Je immuunsysteem staat op scherp voor het geval je gewond raakt tijdens het vluchten of vechten. Je adrenaline wordt met een noodvaart aangemaakt om te zorgen dat jij krachten hebt die je nog niet eerder hebt gekend, en zo hard kunt rennen als nooit tevoren. Glycogeen (opslagvorm van glucose) dat ligt opgeslagen in lever en spieren wordt vrijgemaakt onder invloed van het hormoon cortisol om te zorgen dat je snel beschikbare energie hebt om weg te rennen. Zelfs je hele stofwisseling wordt aangepast en focust zich voor 100% op glucose verbranding. Want waarom zou je via een ingewikkeld proces je vetopslag gaan aanspreken als het met glucose een stuk sneller gaat?
Fulltime gestrest
Hoewel de specifieke situatie als hierboven zelden meer voorkomt, wordt ons stress systeem toch meer dan ooit aangesproken. Er is hierin alleen een groot verschil. Tegenwoordig ligt die spreekwoordelijke tijger namelijk niet af en toe, maar continu op de loer. Niet in letterlijkee vorm, maar in de vorm van geldproblemen, relatieproblemen, vervelende buren, of een veeleisende baas die je voortdurend onder druk zet. En hoewel ons lichaam heel knap in elkaar zit, kent het helaas geen verschil in een echte of een psychische stressor. En dus reageert je lijf op al deze verschillende situaties met dezelfde stressreactie en dezelfde bijbehorende hormonen.
De stressoren die we tegenwoordig ervaren zijn daarom niet langer acuut, maar chronisch. Het gevolg hiervan is dat de stress reactie vrijwel nooit ten einde komt, en je lichaam heeft geen tijd om te herstellen. En als dat ook bij jou het geval is, dan maakt de spreekwoordelijke tijger een potje van je hormonen. Niet alleen je stress hormonen; ook hormonen die verder helemaal niets met stress te maken hebben. Dit is de reden waarom stress kan resulteren in een hele waslijst aan vage hormonale klachten. Hoe dit komt leg ik hieronder uit.
De 3 hormonale assen
Binnen ons lichaam zijn er 3 assen die een belangrijke rol spelen in onze hormoonhuishouding.
- de bijnier as (ook wel stress-as) --> HPA-as
- de schildklier as --> HPT-as
- de gonaden (geslachtsorganen) as --> HPG-as
Deze drie assen functioneren individueel, maar werken ook met elkaar samen. Binnen deze assen is de hypothalamus (H) het opperhoofd, dat onder andere een rol speelt bij het reguleren van je bioritme, je energie inname en lichaamstemperatuur. Hij produceert stimulerende of juist remmende hormonen die op hun beurt weer de hypofyse (P, van pituitary) stimuleren of remmen. De hormonen die je hypofyse produceert leiden vervolgens weer tot het activeren of het remmen van drie belangrijke organen: de schildklier, de bijnieren en de gonaden.
Schematisch gezien ziet de stress-as (HPA-as er ongeveer zo uit zoals op de afbeelding hieronder weergegeven).
URL-afbeelding: https://embryology.med.unsw.edu.au/embryology/index.php%3Ftitle%3DFile:HPA_axis.jpg&rct
Energieverdeling
Binnen ons lichaam wordt alle beschikbare energie verdeeld over al onze organen. Dit heet 'energieverdeling'. Een grote regelaar in de verdeling van de energie is ons bioritme, dat ervoor zorgt dat organen die overdag actief zijn 's nachts minder energie krijgen. Zo blijft er 's nachts meer energie over voor de organen die juist overdag in rust zijn.
Ook tussen alle organen die tegelijkertijd functioneren bestaat een energieverdeling. Hoe die energie wordt verdeeld is afhankelijk van hoezeer het orgaan de energie nodig heeft én hoe belangrijk het orgaan is. Je lichaam heeft hier een bepaalde rangorde voor. De drie hormonale assen putten ook samen één potje energie, maar door de rangorde is dit geen een eerlijke verdeling. Er is namelijk één as die, wanneer hij nodig is, al-tijd voorrang krijgt op de anderen... En dat gaat ten koste van de andere assen. De hormonale disbalans, begin je hem al te voelen?
Stress heeft altijd voorrang
De HPA-as (die van de bijnieren) is logischerwijs de meest belangrijke van de drie. Die kan immers de doorslaggevende rol spelen in een goede of slechte afloop van het bezoek van de tijger. En dus zal de HPA-as ALTIJD voorrang krijgen op de schildklier- en de gonaden-as, en moeten deze het (tijdelijk) met minder energie doen als de HPA-as geactiveerd is. Duurt dit te lang, dan zal de hoeveelheid hormonen die wordt geproduceerd door je schildklier en geslachtsorganen niet langer toereikend zijn om een normale gezondheid in stand te kunnen houden.
Het gevolg van een te lage aanmaak van het schildklierhormoon thyroxine leidt tot trage schildklierklachten. Dit kun je merken aan:
- droge huid, haar en nagels
- koude handen en voeten
- moeite met warmte en koude
- pijnlijke spieren en gewrichten
- vermoeidheid
Door een afname van geslachtshormonen lopen hier ook zaken in het honderd. Dit kun je merken aan:
- laag libido
- onregelmatige menstruatie
- onvruchtbaarheid
- moeite met het opbouwen van spieren
- opvliegers
Stress vreet voedingsstoffen
Maar stress doet meer dan alleen alle energie op verbruiken. De aanmaak van stress hormonen is namelijk verre van gratis. Om stress hormonen te produceren en de stress reactie in stand te houden worden voedingsstoffen weggevreten en worden andere organen hiervan de dupe:
- Het aminozuur tyrosine is de bouwstof voor het stresshormoon adrenaline, maar ook voor het schildklierhormoon thyroxine. Stress werkt de schildklier dus op meer dan één vlak tegen.
- Magnesium wordt veel gebruikt in de stress reactie, maar heeft nog 300 andere belangrijke functies in je lijf. Onder andere als tegenhanger van calcium voor het samentrekken en ontspannen van spieren (en je hart is ook een spier!).
- Vitamine B6 is nodig voor de aanmaak van adrenaline, maar ook voor de aanmaak van andere hormonen zoals serotonine (je blijheidshormoon) en melatonine (je slaaphormoon)
En niet te vergeten is dat de bijnieren behalve de aanmaak van de stress hormonen cortisol en adrenaline ook nog het hormoon DHEA moeten maken. Een ander belangrijk hormoon dat, zeker na de overgang, een belangrijke rol speelt als voorloper van de geslachtshormonen testosteron en oestrogeen. Maar ook binnen je bijnieren is er sprake van energieverdeling. Zijn je bijnieren druk bezig met het maken van adrenaline en cortisol? Dan zal ook DHEA het onderspit moeten delven...
Hormonale disbalans door chronische stress
Heb jij chronische stress? Dan is de kans groot dat de balans van vrijwel alle hormonen in je lichaam langzaam maar zeker wordt gestoord. Of het nu komt omdat er minder aangemaakt kan worden vanwege energiegebrek, of dat de hulpstoffen voor de aanmaak ervan worden weggevreten door de stress reactie en niet op tijd worden aangevuld. En als dit ook nog eens gepaard gaat met een gebrekkige voeding, dan gaat het natuurlijk des te sneller!
Ondersteun of breng die hormonen weer in balans
Bij chronische stress heeft je lichaam extra ondersteuning nodig. Wil jij weten hoe je je lichaam beter bestand kunt maken tegen stress en welke voedingsstoffen daar belangrijk voor zijn?
Of heb jij al last van hormonale klachten en kun je wel wat hulp gebruiken om ze weer in balans te krijgen?
Ik help je er heel graag bij! Klik op de onderstaande knop om contact met mij op te nemen.
Gezonde groetjes,
Patricia Lautenschutz.
Orthomoleculair & kPNI therapeut, Voedingsdeskundige MSc.
Elements, Praktijk voor Klinische Psycho-Neuro-Immunologie, Volendam
Website gerealiseerd door Ron Online Marketing